Su Savaşları Çıkacak mı?

Su Politikaları Uzmanı Dursun YILDIZ’la son kitabı “Su’dan Savaşlar” üzerine konuştuk. Son kitabınızda SU SAVAŞLARI konusunu ele alış nedeniniz nedir ? D.Y Son kitabımdabu konuyu ele alıp incelememin temel nedenleri Son 20 yıldır artan su savaşı senaryoları ve bazı raporlarda su savaşları içinartık tarih bile veriliyor olması, bu senaryoların çözüme mi çözümsüzlüğe mi hizmet ettiği sorusunun öneminin artıyor olması, su savaşlarının hep gündemde olması ama su sorunlarının çözülmemesi ve böyle bir savaşın öncelikle Ortadoğu’da çıkacağının ve Fırat ve Dicle deki su kullanımı nedeniyle çıkacağının ileri sürülmesi olarak özetleyebilirim HPA-Bu inceleme ve araştırmanın temel amacı neydi ? D:Y:Bilindiği gibi suyun eşitsiz dağılımı ve artan su yetersizliği nedeniyle su jeopolitik bir kaynak niteliği kazanmış ve uluslararası güç dengeleriüzerinde etkili olmaya başlamıştır. Bu durum su kaynakları üstündeki küresel,siyasi ,stratejik, hegemonik planları arttırmıştır.Ben de bu çalışmamdabu gelişmeler karşısında gelecekte su konusunda ortaya çıkacak gerilimlerin gerçek nedenlerine yönelik birinceleme ve analizyapmaya çalıştım Bu incelemede temel amacım su savaşı tezerinin çarpıcığına karşı bir başka çarpıcı tez üretme gayreti değildi. Bu araştırmada su savaşı tezlerini,bu tezlerin ortaya çıkış nedenlerini,savaşın ölçeğini , sonuçlarını, su sıkıntısı üzerinden yapılan politikaları ve gündemdeki tehdit algılamalarını ele alıp bir ön inceleme yapmaya çalıştım.Bu konu çok daha kapsamlı bir şekilde ele alınıp incelenmelidir. HPA-Kitabın isminde Su Savaşıyerine neden Su’dan Savaş’ı tercih ettiniz? D.Y-Bu bir inceleme araştırma kitabı .Bu nedenle su savaşı kavramına mecazi bir anlam yükleyerek bu sorgulamayı kitabın kapağından başlatmayı amaçladım Aslında bu konuyu da sorgulamak zorunda olduğumuzu düşünüyorum.Çatışmanın karşıtı işbirliğidir.Dünyada su savaşı yerine su işbirliğinin oluşmasının önünde engeller olduğu kadar bu işbirliğini geliştirecek nedenler de var bunlar incelenmeli HPA-Bu konudakiişbirliğinin önünde varolan temel engeller nelerdir ? D.Y :Çok özetle ifade edilecek olursasu hakkının bir ulusal bağımsızlık konusu olarak görülmesi ve suya farklı anlam ve değerler yüklenmesi,ülkeler arasında güç ve gelişmişlik farkı ve küresel gerilim stratejileri vebunların uygulamaları diyebiliriz. HPA-Su konusunda işbirliğini geliştirecek nedenler var mı ? D.Y Tabiki var .Bunlar da geçmişe nazaran daha farklı ve artmış durumda Örneğin teknolojideki hızlı ilerleme bunların en önemlisi olarak görülebilir.Bunun yanısıra ülkeler arasında karşılıklı bağımlılıktaki artış,su sıkıntısı ve çevre duyarlılığındaki artış ve işbirliği örnekleri ve sağladığı yararlar da sayılabilir HPA-Su konusunda dünyadaçatışma potansiyeli yüksek olan bölgeler nerelerde ? D.Y Su konusunda geçmişteki gerilimleri ,çıkan çatışmaları ,ülkeler arasındaki ilişkileri gelecek projeksiyonları ile birleştirerek ele alan metodlar kullanılarak hangi bölgelerin su’dan bir çatışmaya daha yakın olduğu belirlenmeye çalışılmaktadır.Ancak bu analizlerden kesin sonuçlar elde edilmesi zordur.çünkü:birçok bölgede su sorunu olan ülkeler arasında uzun yıllardırsadece su konusunda değil birçok konuda siyasi gerilimler bulunmaktadır. Bu nedenle silahlı çatışmalar konusunda su anlaşmazlıklarının belirleyici mi yoksa diğer unsurlarla birlikte sorunu sadece etkileyen bir faktör mü oluşturacağını söylemek zordur. Yine de bu metodlar ve benzer amaçlı uyuşmazlık analizlerinde Orta Asya Aral Gölü havzası,Ortadoğu, Ürdün Nehri havzası,Nil Nehri havzasıöne çıkmaktadır. HPA-21. yüzyılda su savaşı mutlak mı? D.Y21. yüzyılda da geçmişte olduğu gibi su konusunda gerginlikler olacak. Bu gerginlikler küçük çatışmalara daneden olabilir ancakmutlak bir su savaşını öngörmek çok kolay değil.Bu öngörü yapılırsabu savaşın tanımının da yapılması gerek .Bu durumda bu savaşın bölgesel ölçekte mi,küresel ölçekte miyoksa yerel ölçekte yoğunlaşan anlaşmazlık ya da çatışma şeklinde mi olacağı belirtilmelidir.Yine bunların yanısıra bu savaşın askeri hedefi ve somut kazanımlarının ne olacağı daaçıklamaya muhtaçtır.Bu öngörülerin belirttiği şekildegelecektebir savaş çıkarsa bunun gerçekten sadecesu nedeniyle mi çıktığı daincelenmelidir. Aslında dünyada uzun dönemdir suyun paylaşımı olarak yerel anlamda,silahlı çatışma olarak ülkesel anlamda,ekonomik olarak da küresel anlamda yaşanmakta olan su savaşları var ! HPA-Su savaşına neden olacağı ileri sürülen koşulların ortadan kaldırılmasına yönelik çabalar var mı? D.Y Bu konu birçok uluslararası forum ve platformlarda ele alınıyor ,programlar yapılıyor. BM’ de bu konuda sözleşmelerkabul ediliyor.Ancakbu programlardan yeterli sonuçlar alınamıyor .Bunlar yapılırken bazı bölgelerdeki gerginlikler körükleniyor, aşırı silahlanmayla çatışma ortamına zemin yaratılıyor Dünyada son 10 yıda askeri harcamalar % 45 arttı 2008 yılında 1,5 tirlyon dolar ile rekor kırdığı söyleniyor. Bu miktar Dünya toplam gayri safi yurtiçi hasılasının% 2,4 ü Askeri harcamalar ise su ve sanitasyona ayrıaln bütçeden çok fazla.Bu oran Hindistan’da8 kat, Pakistan’da 40 kat ,Etiyopya’da 10 kat . Askeriharcamaların Yemen ,Uganda Kenyave Meksika da da yüksek olduğu açıklandı. Yani dünyada toplam 1 milyar 700 milyon insanın yaşadığı ülkelerde silahlanma harcaması su ve sanitasyon için yapılan harcamalardançok çok fazla HPA-Bir yandan aşırı silahlanma diğer taraftan su savaşları iddiaları Bu durumda Su Savaşı yükselen bir hegemonya kavramı olarak mı algılanmalı ? D.Y: Su gibi yaşamsal bir kaynak savaşmak için çok uygun bir arguman .bu da savaş senaristlerinin ve bu alandahesap yapanların işini kolaylaştırıyor. İletişim teknolojilerindeki ilerleme algıda yanılsamaları arttırdı Artık birçok kavramı üstünde düşünmedenkabul ediyoruz.Ya da ettiriliyoruz.Bu nedenle bu konuda daha dikkatli olunmalı. Aslında bence suyun savaşlara gerekçe gibi gösterilerek gerçek savaş ve hegemonya nedenlerinin örtbas edilmesi için kullanılmakta olduğu düşüncesi, doğrudan reddedilebilecek bir düşüncedeğildir.Yine su savaşlarının gündemde tutulması ama sorunun çözümü için yeterli somut adım atılmaması da düşündürücüdür.Bu da bu kavramın emperyal güçlerin siyasal ve kültürel hegemonyasını sürdürmek için kullandığı bir araç olduğu düşüncesini güçlendirmektedir. Aslında akademik çevredeki çalışmalara bakıldığında dasu savaşı çıkacak tezlerinin çok fazla doğrulanmadığını görüyoruz. Bu kavram daha çok popüler magazin dergilerinde ve gazetelerde öne çıkartılyor.Aslında su konusunda birşeyler yapmak içinsu savaşının çıkmasını bekleyip onu sona erdirmeye çalışmak gereksiz Bu alanda zaten bir trejedi yaşanıyor. Dünya Sağlık Örgütü günde 4000’i 5 yaşın altında çocuk olan yaklaşık 25 000 kişinin su ve suya bağlı hastalıklardan yaşamını kaybettiğini belirtiyor. Sıcak çatışma olmasa da bu trajedi zaten yaşanıyor .Şimdi bu trajediye su dan bir savaşın katkısı olur mu tabiki olur. Ancak o savaş çıkana kadar geçecek sürede yaşamını su ve bağlı sorunlar nedeniyle kaybedecek olaninsanların toplamının bir su savaşı sonucundan çok daha trajik olduğu görülür! Bu nedenle Su Savaşı –çok kolay akılda kalan ve bu alandayaşanan diğer trajedileri gölgeleyen bir kavram olarak da ortaya çıkmaktadır. HPA-Ortadoğu bir su savaşına zorunlu mu? Petrol yerine su savaşı mı kapıda? D.YOrtadoğu dünya nüfusunun % 5’inin yaşadığı temiz su kaynaklarının ise % 1’ine sahip bir coğrafya .Üstelik bu su kaynaklarının% 90’ı da sınıraşan su kaynakları.Petrol ve diğer jeostratejik üstünlükleri ve İsrail de dikkate alındığında bu bölgede istikrarın sağlanması zor görünüyor Ancak Ortadoğu’daki su sorununun iki bölgede ele almalıyız.Bunlardan Dicle ve Fırat nehirlerinin geçtiği ülkeler olan Türkiye ,Suriye ,Irak ta su var ancak suyun akılcı planlı ve verimli kullanılması sorunu yaşanıyor. Senaryoların bir anlamdaSu Savaşına zorunlu kıldığı bu bölgedeson gelişmeler olumlu Suriye Türkiye’nin ısrarla suyu bir silah olarak kullanmayacağını ileri sürdüğü barış ve işbirliğini öne çıkartanolumlupolitikalarına son dönemde karşılık vermeye başladı. Bu olumlu bir gelişme.Bu bölgedeki tek sorun Irak’ın geleceği Ancak İsrail, Ürdün, Filistin,Güney Lübnan bölgesi su sıkıntısının artabileceği bir bölge.Zaten bugüne kadar su konusunda sıcak çatışmalar da bu bölgede yaşandı.Bu bölgede Ürdün’ün fosil yer altı suyunu çıkartması,İsrail’in ise son dönemdeçok büyük deniz suyu arıtma tesisleri yapması bölgede kısmi bir rahatlama sağlayabilir. Bence su ve petrol üzerindeki küresel stratejilerin benzer olarak ele alınması doğru değil Su yenilenebilir bir kaynak petrol değil. Yine su daha çok bölgesel kullanmaya yönelik bir kaynak.Bu yönüyle de petrolden ayrılyor. HPA-Bu araştırmanızdan özetle hangi sonuçları elde ettiniz? D.Y : Daha önce de belirttiğim gibi ben bu konuda çok başlangıç kabul edilebilecek ön bir çalışma yaptım .Bu çalışmamda su savaşı senaryolarının net kanıtlar sunamadığı ve tatminkar açıklamalar yapamadığı ortaya çıktı. Bunun yanısıra gelecekte su nedeniyle bir çatışmanınçıkabileceği ancak suyunbu çatışmanınnedenlerinden sadece birisi olabileceği görülüyor.Yine su savaşları kavramının daha çok popüler magazin dergilerinde ortaya çıktığı veakademik çevrenin hazırladığı raporlarda çok fazla yer almadığını gördük. Bunların yanısıra su konusunda gerginlik ve çatışma kadar işbirliği ortam ve olanaklarınında arttığı görülüyor. Bununla birlikte sadece suyun, bir savaş nedeni olacağına dair yaklaşımların daha dikkatli incelenmesi gerektiğive su savaşı kavramının yaygınlaştırılmasınınçözümden daha çok hegemonik bir konsept yaratma politikasına hizmet ettiği sonucuna vardığımızı söyleyebilirim HPA-Son söz olarak ilave etmek istediğiniz bir şey var mı D.Y : Evet böyle bir konuda bu olanağı verdiğiniz için teşekkür ederken hemen eklemek istiyorum; SU İÇİN SAVAŞILMALI Ben su konusunda savaşılması gerektiğini düşünüyorum;ama bu savaş sudan savaşlara neden olacağı ileri sürülen koşul ve kavramların ortadan kaldırılması için yapılmalı2 Eylül 2011