Genel

Bodrum’un su bütçesi yıllarıdır açık veriyor. Bu su krizi klasik anlayışla çözülmez.

• 09.11.2023
• Yazar:Dursun Yıldız
• (0) Yorum
• 694

Bodrum’un su bütçesi yıllarıdır açık veriyor. Bu su krizi klasik anlayışla çözülmez.

Dursun Yıldız 

İnş Müh 

Su Politikaları Uzmanı 

SPD Başkanı 

Bodrum’da su krizi kronikleşti. Ayrıca  imar durumuna, artan nüfusa ve artan turistik talebe  ilave su yetiştirmek için  yeraltından aşırı su çekiliyor. Bunun sonu doğal çevre katliamı olur.    

Bodrum’un su sıkıntısı nüfusu turistik dönemde  sabit nüfusunun 7-8 katına çıkan dünya çapında prestijli turistik bir ilçemizin yaşadığı ve kronik hale gelen bir sorun.Bodrum’un su güvenliğini baskılayan en temel unsurlar iklim değişikliği etkisi ve turistik dönemde  7-8 katına çıkan nüfusun su talebidir. Bodrum’un 2022 yılı resmi verilere göre sabit nüfusu 192 964 kişi. Ancak  bu nüfusun   5-6 ay boyunca  1,5 milyona kadar  ulaştığı belirtiliyor.

Bu nedenle Bodrum’un su sıkıntısı öncelikle iklim değişiminin de etkisiyle uzun zamandır mevcut su kaynaklarının bu talebi karşılamakta yetersiz kalmasından ve su yönetiminin  kaynaklanıyor.

Bu mevsimsel su talebindeki aşırı artış, hatalı isale hattı,şebeke kayıp ve kaçakları  gibi  sorunlar  kurak dönemlerde bu riski krize dönüştürüyor.

Ayrıca  bodrumun su dağıtım hatları bu yarımadada hızla artan nüfusa su temini için geniş bir alana yayılmış durumdadır. .Bu da  su temininde işletme ve bakımı zorlaştırıyor. 

Bodrum’un mevcut su talebi  Geyik Barajı, Mumcular Barajı ve Milas Çamköy yer altı suyu kaynaklarından sağlanıyor. Bodrum’un su güvenliğini tehdit eden en öncelikli konu su kaynakları ile kent planlaması ve imar durumu arasındaki uyumsuzluk. Bodrumda kış nüfusunun  da arttığı biliniyor. Çok geniş bir alana yayılan tekil veya site halindeki yapılaşma artıyor. İmar planına aykırılıklar artıyor.Sonra da su yetersizliği başlıyor.  

 Bodrum’a su temin eden bu barajlardaki su miktarlarının  bu yıl olduğu gibi çok düşmekte oluşu,Bodrum’a su taşıyan isale hattında çok sık yaşanan sorunlar ve Çamköy-İkizköy arasının  kömür madenciliğine açılmasıyla yeraltı suyunun azalması, bodrumun şehir şebekesindeki kayıp kaçak oranının %40 civarında tahmin edilmesi olarak sıralanabilir. Bunların yanısıra Bodrum’da kullanılan yıllık su miktarının MUSKİ tarafından  temin edilen suyun yaklaşık iki katı olması da bir başka tehdit unsuru olarak ortaya çıkmaktadır.

Yeraltısuyundan aşırı çekim yapılıyor.

MUSKİ’nin  kayıtlarında Bodrum’a 2022 ‘de verilen su miktarı 17,7 milyon m³ ‘tür. Ancak ilçenin su kullanımı birçok kaynakta yılda 35 milyon m³ olduğu yer almaktadır.Bu farkın önemli bir bölümünün sahildeki yeraltısuyu kuyularından  aşırı çekimle elde edildiği öne sürülmektedir. Bölgedeki yeraltısuyuna tuzlu su girişimi başlamış olup bu çekimlerin sürmesi halinde bu kirlilik iç kesimlere de taşınacaktır. Böylece  su kalitesi düşecek ve çevresel ve ekolojik sorunlar artacaktır.

Kurak dönemlerde Muğla Su ve Kanalizasyon İdaresi bu yıl olduğu gibi  Bodrum'da su ihtiyacını karşılayan Mumcular ve Geyik barajlarında su miktarının dip seviyeye düştüğü zaman  çözümü mecburen yeni sondaj kuyuları açıp yeraltısuyu çekmekte buluyor. Ancak bu çözüm sürdürülebilir değil.

Bodrumun talebine  su yetişmez. Su Talebi yönetilmeli

Bu dönem gibi su sıkıntısı olan dönemlerde Bodrum Belediyesi de mecburen 7 su tankeri ile susuz kalan mahallelere su taşıyor. Bodrum Belediye Başkanı Ahmet Aras birkaç gün önce yaptığı açıklamada  “toplam 7 tanker ile bölgemizdeki 5 kuyudan temin ettiğimiz suyu, gece gündüz çalışarak ihtiyaç sahibi vatandaşlarımıza dağıtıyoruz.15 Ağustos’tan bu güne kadar Bodrum Yarımadası genelindeki 2506 konuta; 6610 ton su, ücretsiz olarak dağıtıldı. Su dağıtımının yanı sıra, su depolarının ücretsiz dağıtımına da devam ediyoruz.  Personelimizi ve her türlü imkanımızı seferber etmemize rağmen, Bodrum’daki 150 binden fazla binada yaz kış yaşamakta olan 700 bine yakın vatandaşımızın su ihtiyacını kısıtlı rezerve sahip olan 5 adet kuyudan temin etmeye çalıştığımız için, talepleri tam olarak karşılamak mümkün olamıyor” dedi.

Bu açıklamada Bodrum’da 150 000 den fazla bina ve 700 000 e yakın sabit nüfus olduğu ortaya çıkıyor. Bu nüfusun günlük su talebi en düşük talep 100 lt/kişi gün şeklinde alınacak olsa bile yılda 25 milyon m3 su ihtiyacı ortaya çıkıyor. Bu ihtiyaca yazın artan nüfus ve diğer sektörel ihtiyaçlar dahil değil. Bu durumda  Bodrum’un su bütçesi büyük açık veriyor. Yeraltısuyundan aşırı çekim yapılıyor.

Bu durum Bodrum’un  sabit nüfusu ve  yaz aylarında artan nüfusun su talebinin  mevcut su kaynakları ile sürdürülebilir olarak  karşılanamadığını , su temin planı yapılamadığını, ortaya koyuyor. Yeni kuyuların açılması  özel kuyulardan çekimin artması  yeraltısuyu seviyesinin düşmesine ve  su kirliliğinin yayılmasına neden oluyor. Bu da  büyük  bir çevre tahribatı demektir. 

 Ayrıca bu sorunların  birçok turistik kentimizde mevcut olduğunu görüyoruz. Bu nedenle alınacak tedbirlerin bölgesel olarak düşünülmesi doğal çevrenin korunması kadar turistik bölgelerimizin prestij kaybına uğramaması için de  çok önemli.  

Ne yapılmalı ?

Bugün Bodrum öne çıktı ancak   Datça ,Marmaris Köyceğiz, gibi turistik bölgelerimizde  de yazın çok fazla artan nüfusun su talebini karşılayabilecek sürdürülebilir su politikasına ihtiyaç var. Ancak bu politika sadece bu ilçelere ilave su kaynağı yaratmakla sınırlı olmamalı. Su yönetiminde ve su kullanımında da yeni yaklaşımlara ihtiyaç var.

Bodrumda yeraltısuyunun mevcut durumu , evsel, turizm ve tarım gibi alanlarda  sektörel su kullanımı ve bu su kullanımının mevsimsel değişimi ,yeraltısuyu kalitesindeki bozulma gibi konularda detaylı ve sağlıklı veri toplanmalı ve değerlendirilmeli.   Bunun için öncelikle Bodrum’un su kullanıcılarının da görüş ve önerileri alınarak” Su ve Kanalizasyon Master Planı” hazırlanmalı ve bu plan ,havza ve alt havza  için hazırlanan master planlarıyla da uyumlu olmalıdır.

 Bu plan aynı zamanda  Bodrum’da yenilikçi bir su yönetimi için tüm paydaşların üzerinde görüş birliği içinde olduğu  bir yol haritası olmalıdır. Bu plan  Bodrum’da suyun nasıl daha verimli kullanılacağı konusunda ortak aklın oluşmasına katkıda bulunacağı gibi ayrıca su sorununun çözümü için MUSKİ ve DSİ gibi kurumlara götürülecek teklifler için de çok önemli bir işlev üstlenecektir.

Su temini ve atıksu arıtma  yatırımları  için yeni bir finansman  modeli yaratılmalı

Bodrum’da  ve diğer turistik bölgelerimizde yapılacak  acil  su temini yatırımları ve su şebekesi yenileme   yatırımları için yeni bir  finansman  modeli oluşturulmalıdır. DSİ’nin planladığı yeni barajlar veya alternatif  deniz suyu arıtma tesislerinin ilk yatırım maliyetleri ve işletme maliyetlerinin finansman kaynaklarını  hesaba katılmadan yapılan planlar uygulamaya geçmiyor. Ancak sorun büyümeye devam ediyor.

Turistik bölgelerimizin büyükşehir belediyelerinin su ve kanalizasyon idarelerinin bütçeleri bu yatırımlar için çok yetersiz kalmaktadır.

Bu konuda , bu tahsislerin arttırılması  , alınacak kredilere devlet garantisinin sağlanması ve  özellikle turistik bölgelerimizde kullanılan su  miktarına   ve sektörel tahsislere  göre yeni bir  su bedeli takdiri politikasının oluşturulması  gereklidir. Bunun için turistik bölgelerimizin  Büyükşehirlerinin su ve kanalizasyon idarelerine yasal düzenlemelerle  yeni yetkiler tanımlanabilir.

Bodrum’un su sorunu klasik su temini anlayışla çözülmez. Bodrum’da suyun  arzı ve talebi birlikte yönetilmeli

Bodrumda su kaynakları planlaması ve imar ve arazi planlamasının birlikte yapılmamış olması bu sonucu doğurdu.  Bodrum’un plan dışı  hızlı gelişmesi ve artan turist sayısı, eğlence yaşamı ile   su açlığı çok zor dindirilebilecek olan çok özgün turistik bir belde oluşturdu.

Bu da sürekli artan bir su talebini ve su sıkıntısını ortaya çıkardı.Bodrum’un su bütçesi açığı yıllardır sürüyor. İhtiyaç duyulan ilave su yeraltısuyundan aşırı ve kontrolsüz çekim ile sağlanıyor.Bu durum geri dönülemez bir çevre felaketi yaratabilir.

Bu nedenle Bodrum’da su yönetimi ve su kullanımı anlayışı  mutlaka değişmelidir. Bodrum’un su krizi klasik anlayışla çözülmez .Sadece dönemsel olarak ötelenir. Bodruma sağlanacak ilave su temini projeleri buradan oluşacak ilave  atıksuyun arıtılması projelerinin yapımı ile birlikte düşünülmelidir.Çünkü Bodrum’da halen arıtılmamış noktasal  atık suların  kontrolsüz olarak alıcı ortama deşarjı sorunu da mevcuttur.   

 Bu nedenle  Bodrum gibi çok özgün turistik  bir beldeye, iklim değişikliğinin artacak olan etkileri  dikkate alınmadan, su dağıtımı altyapısı yenilenmeden ve su talebi kontrol edilmeden temin edilecek olan ilave su temini sürdürülebilir olmaz. Bodrum’a  Deniz suyu arıtımı ile ilave su sağlanması teknik olarak mümkün bir çözümdür. Ancak bu çözümün sucul ekosistem dengesine Bodrum gibi bir bölgede uzun yıllar boyunca verebileceği zarar gözardı edilmemelidir. Bu nedenle mevcut suyun en verimli bir şekilde kullanılmasına yönelik tüm tedbirler alındıktan sonra değerlendirmeye alınmalıdır. 

Ayrıca Bodrum’da yeni ilave su kaynakları planlanırken suyun daha verimli kullanılmasına yönelik talep yönetimi de mutlaka uygulanmaya başlanmalıdır.