Genel

Su’yun kamu hizmeti olarak verilmesi zorlaşıyor. Tehlikenin farkında mıyız ?

• 03.11.2022
• Yazar:Dursun Yıldız
• (0) Yorum
• 523

Dursun Yıldız

Su Politikaları Uzmanı

Hidropolitik Akademi Direktörü

Su, tarih boyunca canlılar için en yaşamsal  doğal kaynak oldu . Su yoksa hayat da yok. İklim değişikliği ,nüfus artışı, kirlilik, göç, gün geçtikçe  suyun teminini zora sokuyor. Ankara ,İstanbul,  İzmir’in yakın çevresindeki  sular artık yetmiyor.  Bu illerimize diğer illerin su havzalarından, yüzlerce kilometre uzaktan su transferi yapılıyor.

Su yönetiminin işi suyun çeşmeye getirilmesi ile de bitmiyor. Atık suyun arıtılıp tekrar kullanılması veya doğaya temiz bırakılması lazım.Tüm bunların su yönetimine bir maliyeti var. Belediyeler çoğu zaman bu maliyetin tümünü tüketiciye yansıtmıyor. Bu, su temini gibi yaşamsal bir hizmetin tüm kesimlere ulaşabilmesi için doğru ve anlaşılabilir bir politika.

Ancak son dönemde içme ve kullanma suyu bedeli,  gerek seçimlerin öncesinde verilen indirim vaadlerinde  gerekse daha sonra su bedelinin arttırılması ihtiyacı ortaya çıktığında  popülist  politikaların ve günlük siyasi polemiklerin konusu haline geldi.

Suyun sürdürülebilir temini zorlaşıyor

Bize göre  su bir insan hakkı hatta canlı hakkıdır. Öncelikle her insanın temiz, yeterli, sağlıklı suya, ödenebilir bir bedelle sürekli olarak ulaşmasının sağlanması şarttır.Hatta sosyal yardıma muhtaç ailelere yeterli  miktardaki su bedelsiz sağlanmalıdır. Ancak burada sağlanan su hizmetlerinin  sürekliliği çok önemlidir. Çünkü suyun geleceği belirsizleşiyor. Su temini ve atıksu arıtma hizmetlerinin girdi maliyetleri hızla artınca su yönetimleri  çaresiz kalıyor. Su bedelleri de gündelik siyasi polemik konusu oluyor. Suyu en uygun şartlarla sürekli olarak sağlamak gittikçe zorlaşıyor. Su yönetimi bu zorlukları  dikkate alarak yeni plan ve programlar yapmalıdır.

Özetle; günümüzde  suyun ekonomik, sosyal ve ekolojik olarak sürdürülebilir yönetimi  çok önemli bir konu haline gelmiştir. Burada  su temini ve çevre sağlığı  konusunda  kamu hizmeti veren kurumların verimsiz hantal işletmelere dönüşmemesi gerekir. Bu nedenle Büyükşehirlerin Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüklerinin bu hizmetin kamu hizmeti anlayışıyla  sürekliliğini sağlamaları için, çok verimli, dinamik, yeniliklere açık  bir kurumsal altyapı ve yenilikçi su yönetimi anlayışı  oluşturmalarına ihtiyaç bulunmaktadır.  

Ancak bunu yap(a)mayan  yerel yönetimler, kendi aşırı yüksek maliyetleri, kurumsal altyapı eksiklikleri  nedeniyle su bedeli tayininde toplumcu gerçekçi sürdürülebilir politikalar uygulamakta  zorlanmaktadır. Su bedeli zaman zaman belediyenin diğer alanlardaki  sıcak para ihtiyacını da karşılamak üzere yüksek tespit edilmekte çoğu zaman da seçim öncesinin  popülist politikaları kapsamında plansız programsız düşürülmektedir. Ancak yoksul kesimin faydalanacağı sonuçlar yaratması beklenerek uygulanan bu seçime endeksli  politikalardan da beklenen fayda sağlanamamaktadır.

Su Hizmetleri Yönetimi gelecek planı yapmalı

Belediyelerin  su bedelleri üzerinde yaptıkları  popülist indirimler ve plansızlık, verimsizlik sonucu kronik hale gelen yüksek maliyetler,  sonunda yoksul kesimlere daha yüksek su bedelleri olarak  geri dönmekte ve ayrıca ekosistem dengesinin bozulmasına da  neden olarak çevre sağlığını da tehdit etmektedir. Birçok ilimizde  bu hizmetin sunulduğu orta ve yüksek gelir düzeyine sahip kesimlerin su ve çevre sağlığı hizmet bedellerini  ödeyebilme gücü vardır. Bu bedellerin yoksul kesimler tarafından da ödenebilir olması hususu, yerel yönetimlerce kademeli su bedeli uygulaması  ile çözülmeye çalışılmaktadır. Ancak su bedellerinin belirlenmesinde yoksul kesimlerin sosyo-ekonomik durumlarını hane olçeğinde  detaylı olarak tespit eden istatistiksel veri analizi metodları kullanarak yapılması daha uygun görünmektedir.  Bu veriler kullanılarak, suyun kısmen bedelsiz veya en düşük bedelle temin edileceği kesimlerin daha doğru  belirlenmesi ve yoksul kesimlerin yeterli miktarda su kullanma hakkına sahip olması mümkün olacaktır.

İçme ve kullanma suyu bedeli üzerinden popülizm yapılırsa, suyun kamu hizmeti olarak temini politikaları çok zorlanır. Bunun zararını tüm toplum ve yaşadığımız doğal çevre görür.

Suyu topluma kamu hizmeti anlayışı ile temin etmeye ve doğal çevremizi korumaya devam etmeliyiz. Bunun için yenilikçi-toplumcu-gerçekçi, şeffaf, katılımcı  politikalara ve teknoloji destekli,verimli, dinamik kurumsal yapılara ihtiyacımız var. Su üzerinde artan birçok baskı var. Bunlara bir de popülist, günlük siyasi faydacı  politikaların eklenmemesi gerekir.Aksi taktirde bu politikaların özellikle gelir düzeyi düşük kesimler ve doğal çevremiz  için orta vadedeki bedeli  ağır olacaktır.