Ekosistemlerin Ekosistem Servisi (ESS) Koruma Teşvik Mekanzimaları

22.03.2020
Yazar:Eyüp Yüksel
(0) Yorum
2540

Eyüp Yüksel

22 Mart 2020

Özet

Buradaki ana amacımız kırsal arazilerde bulunan ve kentlere yüksek kalitede tatlısu, yani içmesuyu sağlayan geniş ekosistemlerin ekosistem servisi (ESS) sağlama özelliği olan tarımsal alanlarla varlıklarının sürdürülmesi, ülkemizin maruz kalacağı kuraklık dönemlerde yok olmasının önlenmesi, su, toprak, doğa koruma,gıda kamu (hükumet) kurumlarının ve belediyelerin ağır kuraklık, yokluk külfetlerinden, masraflarından kurtulmasını şimdi şu an için vd uzun vade için sağlamak, garanti altına almaktır. Belki en önemlisi de, gıda arzının kesintiye uğratılmasının önlenmesidir.

Ayrıca, hükumet doğa koruma ve çevre kurumlarının, bakanlıkların, korunan alan kurumlarının da bildik biyoçeşitlilik koruma ile birlikte bu sağlam, kalıcı metot ESS koruma teşvik mekanizmaları ile daha sağlam ve garantili, inşaat ve turizm vb sektörlerin baskısından etkilenmeyen sağlam destekli doğa korumaya geçmelerinin gereğinin zamanı gelmiştir.

Ülkemizde biyoçeşitlilik ve onun sağladığı ekosistem servislerinin fiyatlandırılarak ödemeleri (PES, Payments for Ecosystem Services, OECD tarafından çok araştırılan) geleneği toplumumuzda, kültürümüzde bulunmadığından, dirençle karşılaştığından, ilgi gösterilmediğinden ben bu ve benzer yöntemleri geliştirmeye başladım, ülkemizin envanterine dahil etmeye başladım.

Giriş

Dünyada küresel ekonomi tarlamızdaki bir milimetreküp toprağımızı, birim alandaki doğal biyolojik çeşitliliğimizi bile markette rafa, çiftçinin cebine, dolayısı ile toprağın terk edilip edilmemesine, dolayısı ile terk edilen toprakların işlenmediği içim kaybedilmesine, muhafaza edilememesine, doğadaki ve tarım alanlarındaki yarı doğal habitat biyoçeşitliliğin kaybedilmesine, ülkelerin kentlerde işsizlikle boğuşmasıyla birlikte yoksullaşmasına kadar etkiler. Doğa korumacıların, biyoçeşitlilik muhafazası, koruma biyolojisi çalışan araştırmacıların bu bağlamda Çağlar Keyder ve Faruk Yenal'ın tarladan sofraya, marker raflarına küresel hegemonyayı betimleyerek açınlayan ortak kitabını okuması faydalı olabilir.

Ülke ekonomisinin bir ucu tarlalara, köylere, çiftliklere kadar uzanır.

Doğayı, bağı, bahçeyi, çifti çubuğu kuraklaştıran körelten küresel sermaye dinamiklerine karşı doğanın, toprağın, çiftçinin direnç kazanması için, mahsulün yanısıra, insanlara ve doğaya Ekosistem Servisleri (ESS) sunan tarım alanlarının üreticileri, gerek küçük ölçekli aile işletmesi biyoçeşitlilik muhafaza çiftlikleri, gerek daha büyük tarım alanları şirketleri vergi muafiyeti, girdi desteği vb ekonomik araçlarla Türkiye'de desteklenmeli. Bu konu önce teknik açıdan çalışıldıktan sonra milli mevzuata dahil edilmeli.

ESS Üreten Tarım Alanları

ESS üreten tarım alanlarından geniş olanlara doğal peyzaj elemanları düzenlemesiyle biyoçeşitliliğin arttırılması mümkündür.

Bu tür, uzak ve dolaylı gelen gerçeklere sırt çevirirsek, birer doğa korumacı kamu kurumu, belediye, dernek, vakıf, meslek odası biyoçeşitliliği ve suyu yeterince koruyamayız.

Avrupalılara ve OECD ülkelerine bu tür gerçekler hiç yabancı gelmez.

Bu ekosistem servisleri (ESS)'ni koruyan, her mahsül döneminde ürünle birlikte tekrar tekrar üreten çiftçilerin desteklenmesi, belediyelerin kırsal fonları ve Tarım ve Orman Bakanlığı Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü (DSİ)'nün üzerindeki su yönetimi, temini, muhafazası, toprağı zenginleştirme, tozlaşmayı desteklene vb masraflarını en aza indirir veya ortadan kaldırır.

Kentlerde istihdam sorunu sebebiyle ortaya çıkan iç güvenlik sorunlarını, kırsal alanda belirli bir nüfusun bu gelir kaynaklarının cazibesiyle kalmasını temin ederek, asayiş sorunlarını minimize eder, polisin üzerindeki yükü hafifletir, Emniyet Genel Müdürlüğünün bütçesini rahatlatır.

Havzada, kırsal alanda eğer DSİ, ASKİ, İSKİ, Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Toprak Su, Yol Su ve Elektrik, yani YSE tarafından suyun korunmasının, toprağın rehabilitasyonu vb maliyeti çok yüksektir. Onun için ESS'nin üreten çiftçilerin, tarımcının desteği en düşük masraflı bir,

a) Kentte tarımsal ürün, gıda temini, halkın ucuz, taze, sağlıklı, yakından yani kendi hinterlandından beslenmesi,

b) Hem kent, hem doğa, hem tarımsal ekosistemler için suyun tükenmemesi demektir.

Evet, suyu step vejetasyonunca, fazla sürülmeyen veya hiç sürülmeyen toprakça, otlaklarda, çayırlarda yeraltı suyu olarak akiferlerde en iyi şekilde tutma gerçeği biliniyor, ancak bunu ne şekilde sağlayacağımız, uygulayacağımız bilinmiyor. Bunu ders kitapları ile, ekoloji ders kitabı okuyarak, mevzuat ile, tavsiye ile kendine has özellikleri bulunan toplumumuzda proje vs yaparak, hibe alarak da sağlayamayız.

Bunu yukarıda mümkün olan en sade şekliyle açıkladığım ESS/Gıda üretimi/Çiftçi teşvik, takas vb mekanizmalarıyla başarabiliriz ancak.

Umarım faydalı olur, kullanılır.

Saygılarımla.

Kaynak:

https://academic.oup.com/bioscience/article/64/5/404/2754220