Sulama sularındaki arseniğin bitkilerde birikimi
Accumulation of arsenic in plants from arsenic contaminated irrigation water
Mustafa ÖZTÜRK1* , Şükrü ASLAN2, Ahmet DEMİRBAŞ3
1Bitkisel ve Hayvansal Üretim Bölümü, Sivas Meslek Yüksek Okulu, Cumhuriyet Üniversitesi, Sivas, Türkiye. mozturk@cumhuriyet.edu.tr
2Çevre Mühendisliği Bölümü, Mühendislik Fakültesi, Cumhuriyet Üniversitesi, 58140, Sivas. saslan@cumhuriyet.edu.tr
3Bitkisel ve Hayvansal Üretim Bölümü, Sivas Meslek Yüksek Okulu, Cumhuriyet Üniversitesi, Sivas, Türkiye. ademirbas@cumhuriyet.edu.tr
Öz
Arsenik yer yüzeyinde doğal olarak bulunmakta ve çevrede yaygın olarak görülmektedir. Doğal süreçler kadar insan faaliyetleri sonucu, dünyanın farklı bölgelerinde arsenik, yeraltı sularında bulunmaktadır. Çoğu ülkede olduğu gibi Türkiye’de de yeraltı suyunda ve yüzeysel sularda arsenik kirliliği belirlenmiştir. Arseniğin kronik sağlık etkileri, hiperpigmentasyon (koyu lekeler), hipopigmentasyon (beyaz lekeler), el ve ayaklarda keratoz gibi çeşitli cilt lezyonlarının gelişimini içerir. Arseniğe uzun süreli maruz kalındığında, mesane, akciğer, cilt, böbrek, karaciğer ve prostat kanserine neden olabilir. İnsan sağlığı üzerindeki yüksek toksik etkileri nedeniyle, Amerika Birleşik Devletleri Çevre Koruma Ajansı ve Dünya Sağlık Örgütü içme suyunda maksimum arsenik derişimini 10 µg/L ile sınırlamıştır. Türkiye’de ise bu değer 2008 yılından itibaren sınır değer 10 µg/L olarak belirlenmiştir. Arsenikle kirlenmiş yeraltı suları, içme suyu kaynağı olarak tüketilmesinin yanında sulama suyu olarak da ürün yetiştirmede ve hayvan sulamasında kullanılmaktadır. Kirlenmiş suların, sulamada kullanılması, toprak ve ürün kalitesinde tehlike oluşturabilir. Arsenik seviyesinin yüksek olmasının, tohum gelişimini ve ürün oluşumunu engellediği tespit edilmiştir. Bazı ülkelerde yapılan çalışmalarda, besin maddelerinde, sularda ve toprakta değişen oranda arsenik seviyeleri belirlenmiştir. Arsenikle kirlenmiş besin, su ve toprak aracılığıyla hayvanlar, vücutlarında arseniği biriktirebilir ve bu hayvan ürünleri olan et, süt ve iç organların, insanlar tarafından tüketilmesi ile kalıntı arsenik, insan sağlığına zarar verebilir. Bitkilerde arsenik birikimi türe ve ortama göre farklılık göstermektedir. Bitkilerde arsenik birikim sıralaması genellikle kök>gövde>yaprak/meyve olarak belirlenmiştir. Bitkilerdeki arsenik derişiminin toprak ve sudaki arsenik derişiminden çok daha yüksek olduğu ve diğer canlılara toksik etki yaptığı görülmüştür. Bu derleme çalışmasında bitkilerde arsenik birikimi ve insan sağlığına etkisi değerlendirilmiştir.
1 Giriş
Arsenik (As) ile kirlenmiş yeraltı suları içme ve kullanma suyu olarak kullanılmasının yanında, sulama suyu olarak da kullanılmaktadır. As içeren su ile sulanan bitkiler, doğrudan insanlar tarafından tüketilmekte veya bu bitkilerin otcul hayvanlar tarafından tüketilmesi ile besin zinciri yoluyla insanlara ulaşmaktadır. Özellikle As ile kirlenmiş toprak ve yeraltı suyunun bulunduğu bölgelerde yaşayan insanlar arseniği bünyelerine beslenme yoluyla (su, bitki ve hayvansal gıda) almaktadır. En yüksek güvenli As alım seviyesi (içme suyundan ve besinlerden) orta yaştaki bir erkek için 220 mg/gün olarak tanımlanmıştır [1].
İçme suyunda, As derişiminin kısıtlanması ile As giderimine yönelik araştırma sayısında artış olmasına rağmen ülkemizde, içme ve kullanma suyu kaynaklarında, As kirliliği araştırmaları oldukça sınırlı sayıdadır. Atropojenik (yapay) yollarla sular, As kirlenmesine maruz kalırken, jeotermal kaynaklı suların kullanımı ile de su kaynaklarında As kirlenmesi belirlenmiştir. Doğal ve yapay yollarla As kirlenmesine maruz kalan toprak ve sulama sularının tarımsal amaçlı kullanımı ve etkileri hakkında ülkemizde çalışma bulunmamaktadır.
Hayvan beslenmesinde temel gıda maddeleri olan hayvan yemi ve suyun kalitesi hakkında araştırmalar oldukça sınırlıdır
Makalenin tümü için lütfen tıklayınız
SULAMA SUYUNDA ARSENİK BULUNMASI RİSKİ
Yorumlarınızı Bizimle Paylaşın
Sadece üyelerimiz yorum yapabilir, hemen ücretsiz üye olmak için Tıklayın