Anadolu’da 1900 Yıl önceki Su Politikası!

07.10.2016
Yazar:
(0) Yorum
483

07 Ekim 2016

Denizli’deki Antik Laodikya kentindeki kazı çalışmalarında 1900 yıl önce kentte suyun kullanım koşullarının yazıldığı, ‘Su Kanunu’ bulundu. Dursun Yıldız Su Politikaları Uzmanı Roma İmparatorluğundan bu yana özel sektörün sahiplenmesine konu edilemeyen su kaynaklarının yönetimi konusunda yeni tarihsel bir Roma Yazıtı bulundu. Denizli’deki Antik Laodikya kentinde 8 yıldan bu yana Büyükşehir Belediyesi’nin katkılarıyla sürdürülen kazı çalışmalarında 1900 yıl önce kentte suyun kullanım koşullarının yazıldığı, ‘Su Kanunu’ olarak nitelendirilen 90 santimetre yüksekliğinde 116 santimetre genişliğinde yazıt bulundu. 1900 yıl önce su kullanımın kurallara bağlandığını göstermesi açısından büyük önem taşıyan yazıtta 5 binden 12 bin 500 denarius’a kadar para cezaları yer alıyor. Kazı çalışmaları Pamukkale Üniversitesi tarafından yürütülen, 2008 yılında imzalanan protokol ile Denizli Büyükşehir Belediyesi’nin kazı çalışmalarını finanse ettiği, güvenlik ve işletmesini üstlendiği Laodikya Antik Kenti’nde bu yıl Stadyum Caddesi üzerinde sürdülen çalışmalarda arkeoloji ve bilim dünyası açısından büyük önem taşıyan Roma Dönemi’ne ait mermer yazıt bulundu. 90 santimetre yüksekliğinde, 116 santimetre genişliğindeki M.S. 114 yılında yapıldığı tespit edilen yazıtta, antik kentteki su kullanımının kuralları ve kurallara uymayanlara verilecek cezalar yer alıyor. 14 maddenin yer aldığı yazıtta, antik kente 10 kilometre mesafedeki Denizli’den gelen suyun kullanım şartlarının Roma İmparatoru Traianus adına Anadolu eyaleti Valisi Aulus Vicirius Matrialis tarafından gönderilen fermanın yer aldığı belirlendi. 1900 YILLIK YAZIT Laodikya Kazı Başkanı Pamukkale Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Celal Şimşek, yazıtın 1900 yıl önce artik kentte su kullanımının kurallara bağlandığını gösterdiğini ve yazıtın bir anlamda ‘Su Kanunu’ olduğunu belirterek, “2015 yılının en güzel buluntusu Stadyum Caddesi üzerinde ortaya çıkardığımız yarım daire şeklindeki çeşme yapısıdır ve imparator Traianus’a adanmıştır. Özellikle çeşmenin önüne yerleştirilmiş olan 30 satırlık Su Yasası, M.S. 114 yılında Laodikya Meclisi tarafından hazırlanmış ve Efes’te proconsule sunulmuş, proconsulde imparator adına su yasasını onaylamış. Laodikya’da suyun Denizli’den buraya geldiğini düşünecek olursak bu kent için su çok yaşamsal önem taşıyor. Bu nedenle suyun kirletilmesi, su yollarına verilecek zararlar veya diğer taraftan mühürlenmiş boruların açılması gibi hususlar çok ağır cezalar içeriyor. İmparatorluk çeşme için 30 bin denarius yardım etmiş. Yazıt, ‘Muhteşem kent Laodikeia’ diye başlıyor. Günümüzden 1900 yıl önce bu kent Roma İmpatarluğu için çok özel bir kent olarak biliyordu. Suyun nasıl kullanılacağıyla ilgili 1900 yıl önce ortaya çıkartılan bu yazıt çok özel bir yer işgal ediyor” YAZITTAKİ 14 MADDELİK SU KURALLARI 1- Kente gelen suyun alıkonması veya yolunun değiştirilmesinin yasaklanması ve suyun kamu yararına kullanımının tahsisi içindir. 2- Her kim kente ait suyu kendi şahsi kullanımı için böler veya suya zarar verirse imparator hazinesine 5 bin dinar ödemek zorundadır. Bu paranın sekizde biri ihbarda bulunan kişiye verilmelidir ve suçu işleyen kişi kent suyundan mahrum bırakılmalıdır. 3- Kent suyunun ücretsiz olarak alınması veya resmi görevli tarafından özel şahıslara hibe edilmesi yasaktır. 5 bin dinar para cezası ve resmi görevlinin verdiği kararın hükümsüz sayılması 4- Suyu satın alan kişiler Vespasian Fermanı’nı ihlal edemez. 5- Belirlenen uygun alanlarda su toplayan insanlar castelli (su deposu) inşa etmek ve suyu bu yapılardan bronz metre ile sertifikalandırılmış ve mühürlenmiş çaplara sahip borularla temin etmelidir. Bu boruların çapları bir veya yarım parmak olmalıdır. 6- Suya veya su borularına zarar veren kimselere 5 bin dinar para cezası uygulanır. 7- Valilik emri ile kente ait aquadüktlerin (su yolları) korunması ve su borularının üstünün çatıyla kapatılması için 30 bin dinara kadar kredinin kullanılmasına izin verilmiştir. Su depolarından çeşmelerin üst katlarına kadar kent içindeki su borularına koruma çatısının getirilmesi gereklidir. 8- Bir magistrat (hakim) resmi görevli veya bir vatandaş herhangi bir çalışma için su hattı borularına yerinden kaldırırsa 12 bin 500 dinar para cezası ödemek zorundadır. 9- Valilik, su kaynağının güvenliğinin sağlanması için her yıl kent tarafından seçilen en onurlu iki vatandaşı curator olarak atar. 10- Bu işlerin yürütülmesini mecliste yer alan bir heyet denetler. 11- Vali, aquadüktlerin her zamanki yöneticileri ile halktan üç kişinin maaş almasını emreder. Bu kişiler kent merkezi ile taşranın su güvenliğini denetler. Bu konularda dolandırıılık yapanlar elçi Saenius Sabinus fermanına göre cezalandırılır. 12- En Muhteşem Kent’e ait suyun Laodikyalılar tarafından en doğru şekilde kullanılması için kentteki en adil kişinin seçilmesi gerekir. 13- Bu yasa ile birlikte su yollarına yakın arazisi bulunan hiç kimse suyu tarım için kullanamaz, tarlalarını bu su ile sulayamaz. 14- Laodikyalıların en muhteşem kentinde seçilen yöneticiler, benim fermanımı steller üzerine kazıyın ve insanların kendileri hakkında olan bu yasaları açıkça görmelerini sağlayın.

LAODİKYA’nın SU POLİTİKASININ ANA İLKELERİ Yukarıdaki kurallar incelendiğinde 1900 yıl önce bu Roma Kentindeki Su Politikalasının 5 ana ilke üzerine oturduğu ortaya çıkmaktadır. ,Bu ilkeler 1900 yıl önce bu politikanın Kamu yararı öncelikli,Planlı,Kamu denetimine tabi,Adaletli ve İçme suyu öncelikli bir su politikası olduğunu ortaya koymaktadır. 1900 yıl önceki Su Politikasının temel unsurları aşağıdaki gibi sıralanabilir;